ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η υπαρξιακή προσέγγιση στην ψυχοθεραπεία είναι η αρχαιότερη ίσως των προσεγγίσεων, καθώς έχει προκύψει από συγγραφείς και λόγιους φιλοσόφους αλλά και ψυχοθεραπευτές που χρησιμοποίησαν τον πλούτο της φιλοσοφικής σκέψης σχετικά με τον άνθρωπο και την ζωή του για να βοηθήσουν την θεραπεία του. Γνωστοί εκπρόσωποι της προσέγγισης αυτής και του υπαρξισμού είναι ο Ι. Υαλομ, η Έμμυ Βαν Ντόρζεν, ο Νίτσε, ο Σαρτρ, ο Ρόλο Μέη, ο Εριχ Φρομ, ο Μάρτιν Χάιντεγκερ, ο Κίρκεγκωρ και πολλοί άλλοι.
Η φιλοσοφία πρώτη, ως επιστήμη των επιστημών, ασχολήθηκε με τα καίρια ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο όπως ο θάνατος, η φύση της πνευματικότητας του ανθρώπου, η υποκειμενικότητα της αντίληψης της πραγματικότητας, το νόημα και ο σκοπός της ζωής, η ελευθερία της βούλησης, η ατομική ευθύνη, οι αξίες, και πολλά άλλα. Καθώς οι ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις αναπτύσσονταν και η εμπειρία στην ψυχοθεραπεία εμπλουτιζόταν, διαπιστώθηκε πως τα θέματα αυτά τείνουν τελικά να καθορίζουν την στάση του κάθε ένα μας απέναντι στην ζωή, τις σχέσεις μας με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Όποιοι και να είναι οι λόγοι για τους οποίους καταλήγουμε να δυσκολευόμαστε στην διαχείριση της ζωής μας, αυτό που τελικά έχει σημασία είναι η θέλησή μας για αλλαγή (που έχει να κάνει με τις προσωπικές μας αξίες), η ικανότητά μας ή πεποίθησή μας ότι υπάρχει ελεύθερη βούληση (και άρα δεν αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας σαν έρμαιο των περιστάσεων, νιώθοντας αδικημένοι από την ζωή) και τέλος, η ευθύνη που αναλαμβάνουμε για την ζωή μας (και άρα και για την ψυχοθεραπεία μας).
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία λοιπόν, είναι μία διαδρομή κατά την οποία ο θεραπευόμενος, με τη βοήθεια του θεραπευτή του, ξεκαθαρίζει τις πεποιθήσεις του, ηθικές, ιδεολογικές, ψυχικές, εκφράζει και αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, εμπλουτίζει το αντιληπτικό του πεδίο και το εύρος των εμπειριών του, καταπολεμά τους φόβους του, έρχεται σε επαφή με τον αυθεντικό του εαυτό, τον οποίο σιγά σιγά τολμά να αποκαλύψει και στον κόσμο και το κοινωνικό του περιβάλλον.
Όταν μιλάμε για αυθεντικότητα στην υπαρξιακή προσέγγιση, εννοούμε την πρόθεσή μας να ζούμε βάσει των πεποιθήσεων και αξιών μας και σε συμφωνία με τα πραγματικά συναισθήματα, τις προτεραιότητές και ανάγκες μας. Όταν κάποιος ζει αυθεντικά, ζει σκόπιμα, δηλαδή με συνείδηση του εαυτού του, της ευθύνης του, των περιορισμών και της δύναμής του.
Σε τι διαφέρει η υπαρξιακή προσέγγιση από τις υπόλοιπες;
Μία σημαντική διαφορά της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας είναι ότι θεωρεί το παρελθόν σημαντικό παράγοντα στην διαμόρφωση του ανθρώπου, αλλά όχι καθοριστικό. Ο τρόπος που μεγαλώσαμε λοιπόν έχει επηρεάσει αυτό που είμαστε τώρα, αλλά ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να επιλέξει τον βαθμό στον οποίο αυτό θα γίνει, χωρίς να μπορεί να απαλλαγεί ολοκληρωτικά από αυτό, αλλά ούτε και ντετερμινιστικά να έχει καθοριστεί με αμετάκλητο τρόπο. Το ότι μπορούμε να αποκτήσουμε επίγνωση του εαυτού και του περιβάλλοντός μας, μας καθιστά υπεύθυνους για τις όποιες επιλογές κάνουμε σχετικά με την εξέλιξή μας.
Η υπαρξιακή προσέγγιση λοιπόν, εστιάζει στο ότι είμαστε πάντα ελεύθεροι, στα πλαίσια των περιοριστικών παραγόντων (όπως η χώρα, η οικονομική και πολιτισμική κατάσταση, κ.α.), να επιλέξουμε τους τρόπους που θα ασκήσουμε την βούλησή μας. Επιλογή θεωρείται και η μη επιλογή, και άρα είμαστε υπεύθυνοι και για αυτήν. Στα πλαίσια αυτής της λογικής, το άτομο θεωρείται πάντα ικανό, στις όποιες συνθήκες, να ζήσει, από την στιγμή που το αποφασίσει, κατά τον τρόπο που επιθυμεί για τον εαυτό του. Ο υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής θα βοηθήσει σε αυτήν την κατεύθυνση, καθώς το εγχείρημα αυτό χρειάζεται κόπο, τόλμη αλλά και συμπαράσταση.
Επίσης, η υπαρξιακή προσέγγιση, σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες, αποφεύγει να χρησιμοποιεί ψυχοπαθολογικούς όρους προκειμένου να περιγράψει την ανθρώπινη κατάσταση. Θεωρούμε λοιπόν, πως αυτά που ονομάζουμε «διαταραχές» είναι καταστάσεις σύμφυτες με την ανθρώπινη φύση, που αναπόφευκτα αγωνιά και άγχεται για το τέλος, την αρχή αλλά και το νόημα της ζωής. Ο τρόπος που βιώνουμε τις δυσκολίες της ζωής είναι αυτός που θέλουμε να κατανοήσουμε στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία. Έτσι λοιπόν, δεν μας ενδιαφέρει το όνομα της «διαταραχής» αλλά ο τρόπος που ο κάθε μοναδικός άνθρωπος βιώνει την ζωή του και αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της. Οι δυσκολίες αυτές είναι πανανθρώπινες και απόλυτα κατανοητές όταν ειδωθούν υπό το πρίσμα της πολυπλοκότητας της ζωής και του ανθρώπου.
Ο υπαρξιακός θεραπευτής, είναι ειδικά εκπαιδευμένος και ευαισθητοποιημένος στα θέματα που αφορούν τον άνθρωπο και την ζωή του, και παραμερίζοντας τις προσωπικές του πεποιθήσεις, προσπαθεί να διευκολύνει τον θεραπευόμενο στην προσπάθειά του να γνωρίσει το μοναδικό εαυτό του, να βελτιώσει τις σχέσεις του με τους ανθρώπους, να αντιμετωπίσει τις όποιες δυσκολίες του, να ανακαλύψει τα δυνατά του σημεία, και να πραγματώσει το δυναμικό του. Έτσι λοιπόν, οι άνθρωποι που αναζητούν την εξέλιξη και αυτοβελτίωσή τους, που βλέπουν τα προβλήματα ως προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες, μπορούν να επωφεληθούν σημαντικά από την υπαρξιακή ψυχοθεραπεία.
Ο θεραπευτής δεν έχει έτοιμες απαντήσεις και συνταγές, ούτε πρόκειται να επιλέξει για εσένα την ζωή που θα ζήσεις. Ο θεραπευτής θα σε βοηθήσει στην δύσκολη διαδρομή της αναζήτησής σου, όποια και να είναι αυτή, ώστε να μπορέσεις να το κάνεις αυτό μόνος σου στο μέλλον. Θα σου φωτίσει περιοχές που για ‘σένα είναι ακόμα σκοτεινές, θα σου ανοίξει νέους δρόμους να περπατήσεις, και θα είναι δίπλα σου όταν θα σκοντάφτεις. Η σχέση σου με τον υπαρξιακό θεραπευτή είναι αυθεντική και στηρίζεται στον σεβασμό και την εμπιστοσύνη. Μέσα από την σχέση σου μαζί του θα καταφέρεις να επιτύχεις όσα τώρα νιώθεις πως δυσκολεύεσαι.
Η δική σου θέληση είναι το βασικότερο εργαλείο σου. Για τα υπόλοιπα θα φροντίσει ο θεραπευτής σου.